Elektra Sonne 5 - Petten


Electra Sonne Petten was een door de Duitsers gebouwde Lange-afstands-navigatiestation welke door de Luftwaffe werd gebruikt voor de navigatie van de Duitse vliegtuigen, schepen en onderzeeboten. Rondom de Europese kust werden er een tiental van deze peilstations gebouwd waarvan de enige Nederlandse zich in de Hargerpolder bij Petten bevind. Deze stelling bestond naast een groot aantal lichte bunkers uit 3 zendmasten die een tussenliggende afstand hadden van 1 kilometer. De funderingen van deze masten werden in 1941 gebouwd door een bouwbedrijf uit Den Helder.

Auswertunggebouw
Verbindingscentrale

Electra Sonne 
De Electra Sonne was gebaseerd op het interferentie principe. Dit houd in dat er 3 geleidebalken stonden opgesteld die ieder beschikte over een individuele zender. Iedere zender kon de exacte positie bepalen van een schip of vliegtuig welke vervolgens werd doorgespeeld naar een centrale locatie. De antennes gaven als een waren een lijn aan tussen het vliegtuig en de antenne waaraan men kon zien waar het zich bevond. Nadere informatie zoals coördinaten en windrichting kon de Elektra Sonne niet leveren. De identificatie van een schip verliep waarschijnlijk via morse codes. Het hele principe van de Electra Sonne was uitgevonden door Joachim Goldmann die werkte voor het in Berlijn gelegen bedrijf Lorenz. Deze firma ontwikkelde de twee zenders, de eerste zender zond een signaal uit van 480 kilohertz, en de tweede een signaal van 300 kilohertz. Oftewel: LW-Leitstrahlfächer - Funkfeuer "Elektra" (480kHz) FuSAn 700 en een FuSAn 701 Elektra-Lang (300kHz), 1,5kW Sender. Voor meer informatie over de werking van de Electra Sonne zie: "PDF Elektra Sonne" De Elektra Sonne bestond eigenlijk uit twee samengevoegde projecten 'Elektra' Welke was vernoemd naar een opera van de Duitse componist Richard Strauss. Strauss werd niet gezien als nazi maar zorgde wel voor rumoer door zich positief over het naziregime te uiten. Later werd het tweede project 'Sonne' hier aan toegevoegd en was het 'Elektra Sonne' principe geboren. De codenaam Sonne kreeg het vanwege het feit dat het systeem alleen overdag optimaal werkte. Sonne is dan ook het Duitse woord voor zon. Ook de Amerikanen en Engelse waren met het zelfde principe bezig en hebben het Duitse project na de oorlog dan ook voortgezet onder de namen 'Consol en Consolan' De eerste operationele Elektra Sonnes waren pas vanaf 1943 actief toch hadden de Duitsers het principe al lang voor de oorlog ontwikkeld.

Manschappenverblijf
Waterbunker

Electra Sonne 5 Petten – De buitenste ring
De stelling werd door de Duitsers aangeduid als W.N.33a L en viel onder het Baupunkt 55a L. De hoofdstelling bevond zich aan de Jaagkade waar tegenwoordig nog enkele gebouwen van de stelling zijn te vinden. Hier bevond zich ook de middelste antenne. De zuidelijke antenne lag een stuk verderop bij het plaatsje Groet en de noordelijke antenne bevond zich aan de Belkmerweg in Burgerbrug. De antennes hadden een hoogte van 100 meter en een bereik van tussen de 2000 en 2500 kilometer. De dunne antennes werden overeind gehouden door staalkabels welke rondom de antenne waren gespannen. Voor de beveiliging waren er binnen de stelling diverse plekken welke waren uitgerust met een klein open loopgraafstelsel welke was aangesloten op een manschappenverblijf en een open bedding en of een tobruk. Tussen deze kleine stellingen binnen de stelling lagen nog diverse tobruks en open beddingen welke waren voorzien van 2 cm luchtafweergeschut en mitrailleurs. Deze verdedigwerken bevonden zich hoofdzakelijk aan de rand van de stelling in de Slaperdijk. In deze dijk bevond zich ook het radiozendstation van de stelling. Dit verblijf was ondergebracht in een Luftwaffe bunker welke normaal enkel rondom vliegvelden werd gebouwd. De bunker was van het type L484 en werd door de Duitsers aangeduid als 'Unterstand für Funksendestelle' en had het bouwnummer BL11632. De bunker is niet meer aanwezig en is in de jaren 80 gesloopt door het sloopbedrijf van Gerrit Kruk. Ook bevonden zich in de dijk nog 2 opslagbunkers waarvan er 1 werd gebruikt als levensmiddelenbunker. Onbekend is wat er van deze werken nog over is maar naar alle waarschijnlijkheid liggen er nog wat werkjes in de dijk verstopt.

Aggregaatgebouw
Garagegebouw

Elektra Sonne 5 Petten – De centrale stelling
Dit deel van de stelling is te verdelen in twee gedeeltes. In het eerste gedeelte stonden manschappenverblijven en de technische ruimtes. In het tweede gedeelte stond de middelste antenne. De antenne stond midden in het weiland en werd overeind gehouden door verschillende kabels welke aan tuiankers in de grond waren bevestigd. In het eerste veld stonden 2 manschappenverblijven welke waren uitgevoerd in metselwerk. De twee gebouwen zijn vandaag de dag nog aanwezig maar verkeren in een slechte staat. Tussen de verblijven staat het nu nog enige betonnen bunkertje van de stelling welke werd gebruikt voor het opslaan van water. Dit bunkertje verkeert in een redelijke staat. Naast één van de manschappenverblijven stond nog een klein schuilplaatsje welke niet meer aanwezig is. Rondom de verblijven stonden de gebouwen met een technische functie zoals de verbindingscentrale en het aggregaat gebouw. Allebei de werken zijn nog aanwezig maar verkeren in een slechte staat. Tot slot stond er achterin de stelling nog een garage en opslagbunker welke werden gedekt door een tobruk. Her en der stonden er in de stelling nog diverse bouwwerkjes zoals een drinkbak en aan het begin van de Slaperdijk een stukje tankmuur. Echter zijn ook deze werken niet meer aanwezig.

Foto: J. Wullink

Elektra Sonne in Europa
Naast de Elektra Sonne stelling in Petten werden er verspreid langs de Europese kustlijn diverse 'Elektra' en 'Sonne' stellingen gebouwd. Hiermee werd het mogelijk om de gehele zee rondom Europa met het systeem te bereiken. Enkele van deze stellingen zijn nog tot ver in 20ste eeuw in gebruik gebleven. Onlangs kwam één van de in Spanje gelegen stellingen nog in het nieuws nadat er een antenne was ingestort.

Op de bovenstaande afbeelding kunt u zien waar de stellingen zich in Europa bevonden. Goed is te zien hoe systeem heel Europa bestreek.

Elektra 1 – gebouwd in 1941 in Noogwegen in het plaatsje Varhaug. Delen van de stelling zijn tot 1971 in gebruik gebleven als Consol navigatie baken. De laatste mast in 1997 buiten werking gesteld. (FuSAn700/701 Elektra(480kHz) und Elektra-Lang (300kHz), 1,5kW Sender)
Elektra 2 / Sonne 8 – Gebouwd in mei 1944 in het Duitse plaatje Huson. (481 kHz). Na de oorlog door de Engelse ontmanteld.
Elektra 3 / Sonne 3 – Gebouwd in Frankrijk in het plaatsje Bayeux / FuSAn 700 Sonne / Elektra
Elektra 4 – Gebouwd in Frankrijk in het plaatsje Bodilis / FuSan 700 Elektra.
Elektra 5 / Sonne 6 – Gebouwd in Frankrijk in het plaatsje Quimper / FuSAn 701 Sonne
Elektra 7 Sonne 7 – Gebouwd in Polen in het plaatsje Brieg (316 kHz)
Sonne 5 – Gebouwd in Nederland in het plaatsje Petten. Zie artikel. (481 kHz)
Sonne 15 – Gebouwd in 1941 in Spanje in het plaatsje Lugo (285 kHz) Antennes nog aanwezig. In gebruik geweest tot 1984. (285 kHz)
Sonne 16 – Gebouwd in 1941 in Spanje in het plaatsje Sevilla. Deel van de stelling nog aanwezig (315 kHz)
Sonne 17 – Gebouwd in Noorwegen
Sonne 18 – Gebouwd in Frankrijk in het plaatsje Arles, enkele tuiankers nog aanwezig.
Sonne 19 – Gebouwd in Frankrijk in het plaatsje Beauvais (307 Khz)
Sonne 20 – Gebouwd in Noorwegen in het plaatsje Andenes

BRV overzicht (Nationaal Archief)
Deze tekening is van de L484 en is na de oorlog door het BRV opgemeten. (Nationaal Archief) 

Bron: Wikipedia