Festung IJmuiden
Direct na de bezetting in 1940 zijn er in de duinen bij IJmuiden door de Duitsers verdedigingswerken aangelegd. Veelal waren dit dunwandige bouwwerken en open beddingen met kanonnen. Vanaf 1942 werd het de Duitsers duidelijk dat de verovering van Groot Brittannië niet zou slagen en is de kustverdediging omgeschakeld van offensief naar defensief. Een gigantische verdedigingslinie die reikte van het puntje van Noorwegen tot aan de Frans / Spaanse grens zou een geallieerde invasie moeten doen stoppen. De Atlantikwall was geboren en zou grote gevolgen hebben voor bijna de hele Europese kust. Nederland werd daardoor in verschillende Stützpunktgruppe verdeeld en de belangrijke havensteden als Hoek van Holland en IJmuiden werden uitgeroepen tot Festung. Deze vestingen hadden de hoogste prioriteit en moesten langdurig zelfstandig kunnen draaien. De Festung IJmuiden was ongeveer 8 bij 8 kilometer groot en bestreek de plaatsen: IJmuiden, Driehuis, Velsen Noord en Zuid en Wijk aan Zee. Aan de zeezijde werd er gebouwd aan het Seefront bestaande uit de kustbatterijen: Marine-Flakbatterie Duinenberg, de Seezielbatterie Wijk aan Zee. En aan de IJmuidense zijde de Kustbatterijen: Seezielbatterie Heerenduin en de Marine-Flakbatterie Olmen. Op het Tussenliggende Forteiland werd eveneens een zware kustbatterij gebouwd als Kernwerk. Rondom de Festung werd er een Landfront gebouwd bestaande uit een groot aantal weerstandsnesten die onderling verbonden waren door mijnenvelden, anti-tankmuren en grachten, mitrailleursnesten en bunkers. Ook werden er hier enkele Flakbatterijen gebouwd zoals de Marine-Flakbatterie Süd-Ost, de Marine-Flakbatterie Beverwijk en de Marine-Flakbatterie Kreuzberg. In de Haven van IJmuiden verschenen 2 reusachtige Schnellbootbunkers en in IJmuiden zelf enkele hospitaalbunkers en stellingen met ondersteunde functies. In Wijk aan Zee is er tevens een radarstation gebouwd onder de naam "Mammutgerät Wijk aan Zee" Hier stonden enkele radars opgesteld waaronder een imposante Mammut en enkele Würzburgriese radars. Het Commando over de Festung werd gevoerd vanuit het park Schoonenberg in Driehuis waar de Regimentsgefechtsstand zat gevestigd. Hier zijn nog altijd enkele zwaar uitgevoerde bunkers van de Festungskommandant aanwezig met een muurdikte van 3 meter gewapend beton. In de 4 uithoeken van de Festung bevonden zich zoeklichtstellingen die in de nachtelijke uren het luchtruim boven de vesting kon verlichten.
Naar schatting zijn er in de Festung IJmuiden zo'n 1300 bunkers gebouwd verspreid over circa 80 stellingen. Hiervan werden er 187 bunkers als ST beschouwd (Bomvrij met een muurdikte van 2 meter plus) Ook is er circa 2,5 kilometer aan tankmuren en 7,5 kilometer aan tankgrachten gebouwd. En tot slot ongeveer 900 meter aan drakentanden. Veel hiervan is er na de oorlog weer afgebroken maar minstens een even groot deel is nog altijd aanwezig. Van de 187 bomvrije bunkers zijn er ongeveer 100 bewaard gebleven. En van de circa 1100 dunwandige bunkers minder dan de helft. Deze liggen voor een groot deel verstopt in de duinen al dan niet geheel ondergronds. De afgelopen jaren hebben wij getracht om groot deel van de resterende Festung op de foto te zetten en dit is aardig gelukt. Echter liggen er onder de grond nog een groot aantal bunkers waarvan vrijwel niemand het bestaan weet. Veel van deze duingebieden zijn ook beschermde natuurgebieden waar de toegang verboden is.
 |
| Tobruk behorende tot de Schijnwerperstelling Werner met op de achtergrond het prachtige natuurgebied. |
Landfront Festung IJmuiden
IJmuiderslag
Het Landfront van de Festung IJmuiden begint ter hoogte van de IJmuiderslag waar in de oorlog een Walzkörpersperre heeft gelegen. Deze wegversperring werd gedekt door een 5 cm KwK stand en sloot aan op een Höckerlinie en Tankmuur. Vervolgens zijn daar de eerste weerstandsnesten gebouwd W.N.85 tot en met W.N.89. Voor deze stelling lagen diverse mijnenvelden en was een zogenoemde "steilhang" aangebracht (opgetrokken duin waar geen voertuigen op konden rijden)
Op het bovenstaande kaartje is goed te zien dat er nog een hoop restanten aanwezig zijn. Enkel de Walzkörpersperre is gesloopt bij de verbreding van de weg. Op de onderstaande foto's kunt u zien wat er nog aanwezig is.
|
|
|
Höckerlinie en Tankmuur ter hoogte van W.N.84
|
Höckerlinie en Tankmuur ter hoogte van W.N.85
|
Bedding van de 5 cm KwK welke gericht stond op Walzkörpersperre
|
|
|
|
Tobruk welke gericht stond op de versperringen
|
Binnen in 1 van de bomvrije manschappenbunkers van het type 501
|
De munitie lag opgeslagen in scherfvrije bunkers van type VF7a
|
Als we het Landfront verder landinwaarts volgen komen we terecht bij de Marine-Flakbatterie Süd-Ost. In deze stelling stonden enkele stukken geschut met een kaliber van 10,5 cm in open beddingen van het type Fla14. Voor de opslag van de munitie waren 2 munitiebunkers aanwezig van het type FL246. Een volledig artikel over deze stelling kunt u hier vinden: M.FL.Battr Süd-Ost Vrijwel aansluitend op deze stelling begint de Neue Südlinie met onder andere 1 van de 2 overgebleven Walzkörpersperre die door middel van een muur verbonden is met een geschutbunker van het type 676 - Kleinstschartestand für 4,7 cm Festungspak. Deze bunker ligt vervolgens weer aan het begin van de 1200 meter lange tankgracht waarachter zich diverse Duitse stellingen bevinden. Linksonder de Walzkörpersperre ligt ook nog de zuidelijke schijnwerperstelling Siegfried met de begin letter S van Süd (Zuid)
Veel in het gebied is nog altijd aanwezig al is er ook het nodige gesloopt of onderwerkt. Het gebied is overigs een natuurgebied en niet vrij toegankelijk. Er worden dan ook met regelmaat mensen op de bon geslingerd die zich buiten de paden bevinden.
|
|
|
Linkerdeel van de Walzkörpersperre
|
Rechterdeel van de Walzkörpersperre
|
Geschutbunker van het type 676
|
|
|
|
Scherfmuur van de 676 die overgaat in de tankgracht
|
Munitiebunker van het type FL246 welke behoord tot de Marine-Flakbatterie Süd-Ost
|
Schwere Tobruk Stand nummer 5792 Windhuk
|
Neue Südlinie
Het nu volgende gebied van het landfront werd door de Duitsers aangeduid als Neue Südlinie. Het gebied word aan de zuidkant omsloten door een 1200 meter lange tankgracht waarachter zicht 6 stellingen bevinden. Het gaat hier om de stellingen W.N.93 die zich in de buurt van de Walzkörpersperre bevind tot en met W.N.97 nabij de begraafplaats. W.N.93 was een vrij kleine stelling voorzien van een 5 cm KwK welke in een speciaal hiervoor ontworpen tobruk stond van het type VF65a. De munitie van de stelling lag opgeslagen in een bunker van het type 134 die in dit geval maar over 1 kamer beschikt in plaats van 2. Voor de Manschappen was er een bomvrije bunker aanwezig van het type 502. Vandaag de dag is vrijwel alles van deze stelling nog aanwezig. W.N.94 ligt daar een klein stukje vandaan en was voorzien van bomvrij manschappenverblijf van het type 502. Daarnaast bevonden zich in de stelling nog enkele tobruks en wat dunwandige bunkers met een ondersteunde functie. Tussen de tankgracht was een stuk open gelaten waar een tankmuur is geplaatst. Dit gebied werd aangeduid als W.N.95. In deze tankmuur waren 2 geschutbunkers gebouwd waarvan er 1 is gesloopt. In de stelling zijn ook 2 bomvrije manschappenbunkers aanwezig waarvan een 501 en een dubbele van het type 502. Iets achteraf lag nog een geschutbunker van het type 667, dit was een "Kleinstschartestand für 5 cm KwK. Helaas is deze bunker lang geleden al gesloopt.
Het is ongetwijfeld 1 van de mooiste bunkergebieden van Nederland, vrijwel alle facetten van de Duitse stellingbouw zijn hier nog terug te vinden en in de meeste gevallen verkeren de bunkers ook nog in een goede staat. Echter stikt het er in de zomer van de teken en word er veel gecontroleerd door boswachters. Onderstaand een aantal foto's van W.N.93, 94 en 95.
|
|
|
Manschappenverblijf van het type 502 behorende tot W.N.93. In de bunker was ruimte voor 20 soldaten, bomvrij en gasdicht.
|
Munitiebunker van het type 134. Normaal bestond deze bunker uit 2 opslagruimtes maar deze heeft er maar 1
|
Ringstand für 5 cm Kwk. L/42 oder 5 cm Kwk. 39 L/60 in leichter Sk.L
|
|
|
|
Ingangsverdediging van een 502 met houten betimmering. Daarboven het bouwnummer van de bunker
|
Scharte van de geschutbunker welke in de tankmuur is verwerkt. De tweede bunker is gesloopt tijdens de aanleg van een leiding door het gebied.
|
Binnenin een 502 neu met zicht op waar de filterinstallatie ooit hing. De bunker behoort tot W.N.95
|
|
|
|
Bunker van het type 501 welke behoorde tot W.N.95. In de Neue Südlinie zijn 19 bomvrije bunkers gebouwd. Vrijwel allemaal nog aanwezig.
|
Een dunwandig Toiletbunkertje welke in vrijwel elke stelling in dit gebied is terug te vinden.
|
Opslagbunkertje met een toogvormige constructie.
|
W.N.96 bestond uit 6 bunkers waaronder 1 bomvrij onderkomen van het type 502, daarnaast waren er nog diverse bergplaatsen en een toiletbunkertje in de stelling aanwezig. In W.N.97 waren 5 bomvrije bunkers aanwezig waaronder een 2 manschappenverblijven van het type 621 en een kleiner exemplaar van het type 501. Ook is er in deze stelling een geschutbunker aanwezig van het type 676 (Kleinstschartestand für 4,7 cm Festungspak) Deze ligt tegenwoordig vrijwel geheel onder de grond en enkel een klein stukje van de aangebouwde tobruk is zichtbaar. De munitie hiervoor lag in een bunker van het type 134 (Munitionsunterstand I) maar deze bunker is gesloopt. Verder zijn er nog diverse dunwandige bunkers aanwezig waaronder een tobruk met een aangebouwde gang en diverse kleine bergplaatsen. W.N.98 ligt achter de eerder benoemde stelling en was de grootste stelling van de Neue Südlinie. In de stelling lagen 7 bomvrije bunker die allemaal nog aanwezig zijn. In de meeste gevallen gaat het hier om manschappenbunkers van het type 502 (4x) 502 Neue (1x) en een bunker van het type 621 (1x) Ook is er een munitiebunker gebouwd van het type 134 waarbinnen zich een zware explosie heeft voltrokken. Daarnaast zijn er ook nog altijd diverse toiletbunkertjes en bergplaatsen in de stelling terug te vinden.
Overzichtskaart van de Neue Südlinie die in 1954 is opgetekend door Bureau Registratie Verdedigingswerken. Bron: Nationaal Archief.
| Complex: | Duitse stellingnaam: (Z1 is de Tankgracht en Tankmuur) |
| RR | Omgeving rond de Walzkörpersperre behorende tot W.N.92 M.FL.Battr Süd-Ost. Het rechterdeel van Complex RR behoort tot W.N.93 |
| SS | Complex SS ligt buiten de grenzen van de Festung IJmuiden en was de zuidelijk gelegen Schijnwerperstelling "Siegfried" |
| TT | Complex TT is W.N.98 |
| UU | Complex UU ligt in de omgeving tussen de tankgrachten en behoord tot de Duitse stelling W.N.95 |
| VV | Het linkerdeel van complex VV valt onder de Duitse stelling W.N.96 en het rechterdeel behoord toe aan W.N.97 |
W.N.100 en Versperringen
W.N.100 had als belangrijkste taak de verdediging van de op dit punt gelegen doorgangen tot de Festung IJmuiden. Op dit punt kwamen namelijk 2 wegen en de spoorlijn Haarlem / Beverwijk de Festung binnen. De eerste weg was de Duin en Kruidbergerweg welke kon worden afgesloten door Walzkörpersperre 110. De naast gelegen spoorlijn kon eveneens worden afgesloten door een extra groot uitgevoerde Walzkörpersperre die het nummer 109 had. De laatste versperring sloot de Hagelingerweg permanent af en bestond uit sperre 118 (voor meer info zie LINK) W.N.100 zelf lag op en rond het terrein van het Missiehuis en bestond uit circa 23 bunkers, 3 van deze bunkers waren bomvrije manschappenverblijven waaronder 1 van type 622 (Doppelgrupperunterstand) en twee van het type 502. In de zomer van 2017 is de laatste 502 van deze stelling gesloopt en dat andere stond in 1948 al als gesloopt opgegeven.
De foto dateert uit 1943 en toont de spoorversperring voor de bouw van de Walzkörpersperre. De doorgang werd opdat moment geblokt door enkele Belgische poorten. Bron: Noord Hollandsarchief
Rond het Missiehuis zijn nog enkele restanten uit de Tweede Wereldoorlog aanwezig bestaande uit een bunker van het 622 en klein telefoonbunkertje. Ook het spoor wat reeds niet meer in gebruik is ligt er nog altijd. Van de versperringen is vandaag de dag niks meer terug te vinden.
|
|
|
De in 2017 gesloopte bunker van het type 502
|
Goed verstopt in de bosjes de nog altijd aanwezige 622
|
Op het dak van de 622 met zicht op de scherfmuur.
|
|
|
|
Telefoonbunkertje van het type K.A.P (Kabel Ausfürungs Punkten)
|
De reeds niet meer in gebruik zijnde spoorlijn tussen Haarlem en Beverwijk.
|
Ingang van het Missiehuis wat door de Duitsers werd gebruik als onderkomen voor de manschappen.
|
Word Vervolgd!
