Tijdens de aanleg van de Afsluitdijk
heeft de rijksoverheid er voor gekozen om twee grote kazemat
stellingen te bouwen aan weerszijde van de dijk. De stelling aan de
Friese zijde zou Stelling Kornwerderzand gaan heten en de stelling
aan de Noord Hollandse kant kreeg de naam Stelling Den Oever. Door de
aanleg van de Afsluitdijk kwam er een opening in de Vesting Holland
en zouden de Duitsers gemakkelijk via Groningen en Friesland een
aanval kunnen plegen op de Vesting Holland. Daarom werden er rond de
sluis in Den Oever de volgende verdedigingswerken gebouwd:
1 Tankversperring
4 Enkele Mitrailleurkazematten: Werk I,
Werk II, Werk VIII, Werk XII
2 Driedubbele Mitrailleurkazematten:
Werk IX, Werk X
2 Mitrailleurkazematten met Zoeklicht:
Werk V, Werk VI
1 Enkele Kanonkazemat: Werk III
1 Dubbele Kanonkazemat: Werk IV
2 Luchtdoelremises: Werk VI, Werk XI
1 Machinekamer en Hulpverbandplaats:
Werk XIII
6 Machinegebouwen voor een
dieselaggregaat: Werk A t/m F
2 Brandstofreservoirs met Zoeklicht
2 Brandstofreservoirs met Zoeklicht
Spring naar kazemat:
TankversperringMitrailleurkazematten I en II
Mitrailleurkazemat VIII
Mitrailleurkazemat XII
De Driedubbele Mitrailleurkazematten IX en X
Enkele Mitrailleurkazemat met zoeklicht werk V en VI
Enkele Kanonkazemat III
Dubbele Kanonkazemat IV
Luchtdoelremise VII
Luchtdoelremise XI
Machinegebouw en Hulpverbandplaats XIII
Machinegebouwen A t/m F
De eerste linie bevind zich op het
driehoekige plateau en bestaat uit de werken I t/m VIII. Deze
kazematten bevinden zich nog voor de spuisluizen en word in tweeën
gedeeld door de snelweg die over de Afsluitdijk loopt. De
vuurrichting bevond zich richting de versperringen en de taluds die
zich iets daarvoor op de dijk bevonden. De tweede linie bevind zich
tussen de spuisluizen en de voorhaven en bestaat uit de werken IX, X,
XI. En werk XII bevind zich op de kade van de voorhaven. De bemanning
in de stelling bestond uit 7 officieren en 211 soldaten. De dak en
muurdiktes van de kazematten varieert tussen de 1,70 m en 4,5 meter
De tankversperring waar tegenwoordig
nog maar een meter of 30 van over is was ooit 190 meter lang. De
versperring begint onder aan de dijk en liep schuin omhoog de dijk op
en liep vervolgens aan de andere zijde van de dijk weer schuin terug
naar beneden. De versperring bestaat uit drie rijen betonnen palen
waar zich binnenin een H-profiel bevind.
<<<KLIK HIER VOOR DE FOTO REPORTAGE>>>
<<<KLIK HIER VOOR DE FOTO REPORTAGE>>>
De Mitrailleurkazematten I en II zijn
gebouwd in 1933 en zijn bijna identiek aan elkaar. De voorkant van de
kazemat bestaat uit twee ingangen met daar tussen een buitenprivaat.
Via de ingangsportalen die werden verdedigt vanuit de
manschappenverblijven door een ingangsverdediging kwam men in de
gangruimte waar zich de binnenprivaat bevond. Via hier kon men links
naar het legeringslokaal en rechts via een gang naar de
officiersruimte en naar de ruimte waar zich het schietgat bevond en
de mitrailleur stond opgesteld. Het verschil tussen werk I en II zit
hem in de muurdikte. Werk I heeft een muurdikte van 2,3 meter en werk
II slechts een dikte 1,8 meter. Wel hebben beide kazematten en
dakdikte van 2 meter. Ook de camouflage die in de jaren is
aangebracht is nog ten dele zichtbaar.
De derde mitrailleurkazemat draagt de
naam VIII en is een bijna vierkant ontwerp. Net als bijna alle
kazematten in Den Oever heeft ook dit werk twee ingangen met
daartussen een buitenprivaat. Echter is deze kazemat ten opzichte van
werk I en II uitgerust met wat extra kamers en functies zoals een
telefooncentrale en een stalen waarnemingskoepel op het dak die via
een trap van klimijzers was te bereiken. De kazemat is 15 bij 16
meter en heeft een muurdikte variërend tussen de 1,7 meter en 2,4
meter. De kazemat is vrijwel niet te bezoeken omdat hiervoor de
snelweg moet worden overgestoken.
De vierde en laatste mitrailleurkazemat
met het nummer XII bevind zich op de kade van de voorhaven. Anders
dan bij de andere kazematten van dit type word deze niet afgedekt
door een aardewal. In plaats daarvan heeft men een grote dorstwering
aangelegd aan de ingangszijde. In borstwering bevinden zich twee open
opstelplaatjes voor een lichte mitrailleur en de buitenprivaten.
Zowel links als rechts bevind zich een toegang tot de kazemat waarna
men in de centrale hal kwam. Via deze gang kon men in het
legeringslokaal, de telefooncentrale en in de ruimte waar de
mitrailleur stond opgesteld komen. De muurdiktes bevinden zich tussen
de 1,80m en de 2,3m. En heeft een lengte zonder de betonnen
borstwering van 10 bij 15 meter. Tegenwoordig is de bunker te
bereiken echter heeft deze al meermaals in de fik gestaan en is
daardoor van binnen flink beschadigt.
De driedubbele mitrailleurkazematten
bevinden zich zowel links als rechts van de spuisluizen op een
plateau tussen de sluizen en de voorhaven. De bijna identieke
kazematten zijn net als werk I en II gespiegeld van elkaar gebouwd om
het schootveld in de zelfde richting te krijgen. De kazematten hebben
een brede borstwering waar zich drie open opstellingen voor een
machinegeweer bevinden. Onder deze opstelling is een kleine
munitieruimte aanwezig die werd afgesloten met een stalendeur. Het
werk heeft twee ingangen die werden verdedigt door een
ingangsverdediging. Via de ingangen kwam men in een centralehal
waarna men de rest van de bunker kon betreden. Eigenlijk zijn werk IX
en X twee aan elkaar gebouwde enkele mitrailleurkazematten wat ook
goed te zien aan de dikke dilatatievoeg die dwars door de bunker heen
loopt. De kazemat was uitgerust met die mitrailleurs die stonden
opgesteld in een speciaal daarvoor ontworpen ruimte. In deze ruimte
stond en staat nog steeds de zware hardhouten voetplaat waar de
mitrailleur opstond. Via de kleine schietopeningen stond er één
mitrailleur op de sluizen gericht, één mitrailleur op de naast
gelegen weg, en één mitrailleur op de voorhaven en het
achtergelegen land.
Het betreft hier twee kazematten, werk
V en werk VI. Deze vrijwel identieke kazematten hebben toch een
aantal verschillen. Zo zijn ze weer gespiegeld van elkaar gebouwd
omdat de één links van de dijk ligt en de twee rechts van de dijk
is gebouwd. Tevens is er aan werk V een gemetselde keuken bij gebouwd
die word afgedekt door een betonnen plaat van circa 30 cm. En is aan
de ingangszijde tussen de buitenprivaten er de rechter ingang
gebouwd. Via de twee ingangen kwam men in de centralehal waarna men
de bunker kon betreden. Dit typen kazemat was uitgerust met een
gietstalen waarnemingskoepel die zich iets links van de
mitrailleursruimte bevond. De bunker was tevens uitgerust met een
zoeklicht en werd toegepast op bijzondere manier, door middel van
spiegels werd het licht naar buiten geprojecteerd. Het dure zoeklicht
stond opgesteld in een afgesloten ruimte en scheen zijn licht in de
daar speciaal voor ontworpen spiegelkamer. Deze draaibare spiegels
konden dan gericht worden op het vijandelijk doel. Mocht er op het
licht worden geschoten werd niet het zoeklicht geraakt maar een veel
goedkopere spiegel. Naast het zoeklicht lokaal was de machinekamer
waar de energievoorziening van het zoeklicht werd geregeld.
De in 1933 gebouwde Enkele Kanonkazemat
die word aangeduid met het nummer III en is bijna geheel omringt door
aardewallen. Aan de ingangszijde bevinden zich twee buitenprivaten
waar zich zowel links als rechts van een ingang bevind. De ingangen
die vanuit de bunker onder schot genomen konden door
ingangsverdedigingen. Via de op ingangen aangesloten gang kon men
vervolgens naar de kazematruimte gaan waar het geschut stond
opgesteld en naar de kamer waar de munitie in lag opgeslagen. Naast
deze vertrekken bevond zich het legeringslokaal waarin de manschappen
waren ondergebracht. Naast het legeringslokaal was er nog een kleine
ruimte die diende als waarnemingslokaal. In dit lokaal stond een
spiegelkast opgesteld waardoor men door de observatiesleuf kon kijken
zonder de kans om door vijandelijk vuur geraakt te worden.
Tegenwoordig verkeert werk III nog in een mooie staat, zo is de grote
pantserplaat waar achter het kanon stond opgesteld nog in een goede
staat aanwezig. De dak en wanddiktes gedragen tussen de 2,30 meter en
1,60 meter en de kazemat heeft een lengte van circa 13 bij 21 meter.
De Dubbele Kanonkazemat is het zwaarst
uitgebouwde werk in de stelling Den Oever en bestaat ook als enige
type uit twee verdiepingen. Net als werk III bevond ook deze kazemat
zich in de voorste linie en was tevens omringt door aardewallen. De
beneden verdieping die zich geheel onder het maaiveld bevind was
uitgerust met twee privaten, twee opslagkamers voor onder andere de
munitie en een legeringslokaal voor de manschappen. En twee
trappenhuizen. De boven verdieping ligt geheel boven het maaiveld en
was aan de ingangszijde uitgerust met twee buitenprivaten waarnaast
zich de twee ingangen tot de bunker bevinden. De kazemat was
uitgerust met twee kanonnen waarvan die in de noordoost wand van de
kazemat stonden opgesteld (één in de noordhoek en één in de
oosthoek. Te midden van de kazemat bevond zich het legeringslokaal en
de waarnemingsruimte met spiegelkast en observatiesleuf. De dikte van
de wanden bedraagt aan de noordoost kant een dikte tot 4,50 meter en
aan de ingangszijde een dikte tot 1,80 meter. De lengte van de bunker
bevind zich tussen de 13 bij 26 meter.
Als één van de weinige kazematten in
de Stelling Den Oever heeft de Luchtdoelremise VII, 3 ingangen. Twee
ingangen bevinden zich op de normale locatie, links en rechts van de
kazemat. Een derde ingang bevind zich in het midden van de bunker en
diende als directe doorgang naar het remiselokaal. Deze doorgang was
afgesloten met twee stalendeuren en de zijwanden waren extra zwaar
uitgevoerd. Voor de manschappen zijn er twee logieslokalen gebouwd en
voor de onderofficieren nog een extra lokaal. Naast dit lokaal bevond
zich de munitiebergplaats en de waarnemingskoepel. De lengte van de
kazemat bedraagt rond de 15 bij 20 meter en heeft muurdiktes
variërend tussen de 1,80 en 2 meter.
Net als bij
Luchtdoelremise VII heeft ook deze kazemat een derde ingang in het
midden van de bunker als directe doorgang naar het remiselokaal. Als
extra toevoeging bij dit exemplaar is dit type uitgerust met een
keuken en een daardoor bestemd magazijn. In de jaren 50 van de Koude
Oorlog perioden is deze kazemat ingericht als ziekenhuis. Waarbij de
keuken werd omgebouwd tot operatiekamer en het legeringslokaal tot
ziekenzaal. De lengte van de bunker bedraagt rond de 14 bij 20 meter
en heeft muurdiktes tussen de 1,80 en de 2 meter.
Deze kazemat
bevind zich onder het brugwachtershuisje tussen de twee rijbanen in
en ligt geheel onder de grond. De kazemat bestond uit een centralehal
waarop drie kamers zijn aangesloten. De meest linker kamer was
ingericht als hulpverbandplaats. De middelste kamer was ingericht als
logieslokaal en de meest rechter kamer was een machinelokaal waarvan
zicht aan de andere kant van de gang een klein brandstofbergplaatsje
bevond. De kazemat was te bereiken via een trap en was was uitgerust
met klimkoker.
In de Stelling Den Oever zijn 5
machinegebouwen gebouwd voor het onderbrengen van de aggregaten die
nodig waren om de stelling van stroom te voorzien. Deze gelijkstroom
compound dynamo's werden aangedreven door een Kromhout-Gardner
dieselmotor van 12PK. Deze kazematten waren via een trap te bereiken
waarna men via een hal in het machinelokaal kwam. De muren van de
deze kazematten hadden een dikte van 1,5 meter en had een lengte van
5,20 bij 3,5 meter.
<<<KLIK HIER VOOR DE FOTO REPORTAGE B en F>>>
