Grebbelinie - Kazemat types

Onderstaand vind u een overzicht van de verschillende types kazematten welke tussen de periode 1936 en 1940 in de Grebbelinie zijn gebouwd.

Gebied: Grebbelinie S3 B G S
Afwijkend
SZW Totaal
Gebouwd

Eemdijk tussen Krachtwijk en Glashut 6 4 2
12 (1) 24
Amersfoort – Hamersveld 37
6
4 38
5
1 (2) 1 (3) 81
11

Hamersveld – Roffelaarskade 4 2 1

17
Roffelaarskade – Lambalgerkade 5 3 14

22
Potbrug 1



1
Lambalgen



1 (4) 1
Lambalgen – Groeperkade 10 3 9 1 (5)
23
Groeperkade Rode Haan en noordzijde
Emminkhuizerberg
6 2 12 1 (6) 1 (7) 22
Rode Haan – Buurtsteeg Achterberg 7
26 1 (8) 1 (9) 35
Achterberg – Nederrijn 6
27
1 (10) 34
Betuwestelling (Linie Ochten – Spees) 5 1 18

1 (12)
4 (11)
2 (13)
28
3









Totaal: 93 19 151 5 23 302
Grebbelinie: 88 16 133 4 17 271
Linie Ochten – Spees: (Betuwelinie)  5 1 18 1 23 31








Nog aanwezig:






Grebbelinie 54 13 0 (14) 4 13

Linie Ochten – Spees Zijn nog werken van aanwezig en worden ten zijne tijd aan dit verslag toegevoegd.
*1
*2
*3
*4
*5
*6
*7
*8
*9
*10
*11
*12
*13
8x SZW FR en 4x SZW FL  
S7
SZW FR
SZW FR
S4
S7
SZW FR
S7
SZW FR
SZW FR
4x SZW FR
1x S2
2x SZW FR
Van de G kazematten zijn enkel nog restanten aanwezig.
Bron: Voor een deel is de informatie gebruikt van Bureau Stellingbouw via het boek Kazematten in het Interbellum (H.R. Visser en J.S. Van Wieringen) Stichting Menno van Coehoorn.



S3a Kazemat
De S3a kazemat is een standaard mitrailleur kazemat voorzien van 3 schietgaten. Dit type is in de Grebbelinie 79 keer gebouwd en er zijn er nog 53 van terug te vinden. Hiermee is de S3a het nog meest voorkomende type van de Grebbelinie en dat geld eigenlijk voor alle grenslinies in Nederland. De S3a kazematten werden in de volksmond vaak stekelvarken of spinnenkop genoemd door de uitstekende haken voor de bevestiging van de camouflagenetten. De wand en dak dikte bestaat standaard uit 80 cm gewapend beton en er zijn er een aantal gebouwd die bestaan uit 1 meter dik beton. 


S4 Kazemat
Het betreft hier een uiterst zeldzaam type kazemat aangezien er hier nog maar 1 exemplaar van over is. De kazemat is vrijwel gelijk aan de S3 alleen aan de voorzijde voorzien van een extra schietgat. Het exemplaar ligt goed verstopt in een stukje 'vergeten' liniedijk ter hoogte van de Groeperkade en verkeert in een goede staat. 
S3k Kazemat
Het type S3k is identiek aan de S3a kazemat alleen voorzien van een klimkoker. Veel van de S3a kazematten waren aangesloten op een loopgraaf waardoor men makkelijk de kazemat via de achterzijde kon betreden. Het voordeel van de S3k is dan ook dat de kazemat enigszins in een talud kon worden weggewerkt omdat men via de klimkoker de kazemat kon betreden. In de Grebbelinie stonden ooit 9 S3k kazematten waarvan er nog 1 op de liniedijk bij Leusden over is. 5 andere S3k kazematten stonden langs de Ringweg in de stad van Amersfoort maar deze zijn alle gesloopt. 


S7 Kazemat
De S7 is een kazemat uit de S serie voorzien van 7 schietgaten. Het voordeel hiervan ligt natuurlijk bij het gegeven dat er zowel frontaal als flankerend geschoten kon worden. In de Grebbelinie is dit type 3 keer gebouwd en zijn ook alle 3 nog aanwezig. Het eerste exemplaar bevind zich op de Asschaterkeerkade en is na de oorlog gebruikt voor het opslaan van mijnen. Deze mijnen zijn echter tot ontploffing gekomen waardoor de S7 aanzienlijk is beschadigd. De tweede S7 ligt grotendeels ondergronds en de derde bevind zich in een tuin in Veenendaal. 


SZW FL Kazemat
De SZW FL was een kazemat met 1 schietgat voor frontaal vuur en 2 schietgaten voor flankerend vuur (FL). Deze aangepaste S3 is in de Grebbelinie 4 keer gebouwd en deze bevinden zich nog steeds alle 4 op de Eemdijk tussen het 'Werk op de Krachtwijk' en het 'Werk aan de Glashut' Dit type kazemat was voorzien van een zware mitrailleur en zoals ook op de tekening is te zien bevind de ingang zich aan de rechterzijde in plaats van in het midden. Nog een verschil met de standaard S3a is dat de schietgaten recht zijn terwijl die bij de S3a getrapt zijn uitgevoerd. 

SZW FR Kazemat
Het type SZW FR is een aangepaste S3a voor frontaal vuur (FR). Het verschil tussen beide kazematten is naast het feit dat de SZW FR groter is. De SZW was voorzien van een zware mitrailleur in tegenstelling tot de standaard lichte in de S3a. In de Grebbelinie is dit type 13 keer gebouwd waarvan de 8 stuks op de Eemdijk tussen het 'Werk op de Krachtwijk' en het 'Werk aan de Glashut' nog steeds aanwezig zijn. Ook de overige SZW FR kazematten zijn nog aanwezig waarvan er 1 op de Grebbeberg staat, 1 geheel ondergronds ligt en 1 zich bevind naast de K - kazemat ter hoogte van Lambalgen.


B - Kazemat 
De B - Kazemat was het standaard verdedigingswerk die werd gebouwd voor een flankerend schootveld. Dit type was voorzien van een mitrailleur en is in de Grebbelinie 18 keer gebouwd waarvan er nog 13 van resteren. De B in dit verhaal staat voor 'Beton' en de kazemat werd dan 'Betonkazemat' genoemd. Een bijzonder exemplaar bevind zich bij de 'Linie van Juffrouwwijk en is voorzien van een klimkoker. De wand en dak dikte van dit type varieert tussen de 80 en 120 cm. Dit type werd ook wel de neuskazemat genoemd vanwege het uitstekende deel naast het schietgat. 


G - Kazemat
De G - Kazemat was het meest voorkomende type van de Grebbelinie en was voorzien van een gietijzeren koepel met een dikte van 10 cm. Elders in het land hadden de meeste koepels overigs een dikte van 15 cm. Van het G type zijn er in de Grebbelinie maar liefs 133 gebouwd waarvan er geen 1 meer resteert. Tijdens de oorlog zijn alle koepels er door de Duitsers met grof geweld uitgesloopt en omgesmolten om vervolgens het ijzer voor andere zaken te kunnen hergebruiken. Wel liggen er her en der langs de linie nog brokstukken van G - Kazematten maar deze zijn nauwelijks als G - kazemat te herkennen. Enkele jaren terug is er nog wel een aardig intact onderstel van een G - Kazemat terug gevonden tijdens een verbouwing aan de A12. Deze ligt hedendaags op een eilandje en is vanaf de zijkant enigszins te aanschouwen.  


K - Kazemat

Van dit type is er in de Grebbelinie slechts 1 gebouwd nabij Lambalgen, en is nog steeds aanwezig. Deze K (Kolf) kazemat was voorzien van een mitrailleur en had een flankerende werking. Dit type is in 1939 ontwikkeld en heeft een muurdikte van 50 cm en het dak heeft een dikte van 55 cm. 


P - Kazemat 
Nabij de Grebbeberg en de Grebbesluis hebben ooit 2 van deze P-Kazematten gestaan welke al in 1936 zijn gebouwd. De P in dit verhaal staat voor 'P.A.G'. oftewel 'Pantserafweergeschut' De kazematten waren dan ook voorzien van een kanon en droegen de namen PAG10 en PAG11. Deze laatste staat in een dierenparkje en is vanaf de weg goed zichtbaar. PAG11 daar in tegen is in de jaren 70 onder de grond weggewerkt en is onlangs door stichting De Greb door middel van een grondradar weer terug gevonden. Aan de andere kant van de Grebbeberg ter hoogte van Wageningen zijn eveneens 2 van de deze kazematten gebouwd waarvan de staat ons niet bekend is. Of ze liggen geheel ondergronds of ze zijn gesloopt.