Küver-bunkers


In Nederland kennen we een bijzonder type bunker, namelijk de "Küver" Dit woord is een afkorting van "Kustenverteidigung" wat zoveel betekend als kustverdediging. Het woord Küver werd overigs niet door de Duitse bezetters gebruikt maar is een recente naamgeving om een groep bunkers met grote overeenkomsten te plaatsen onder 1 groep van dunwandige bunkers welke werd gebruikt door de Luftwaffe. Hierdoor vinden we de Küverbunkers dan ook veelal terug rond Luftwaffe stellingen zoals rond vliegvelden en radarstellingen. Dat er grote overeenkomsten zijn tussen de bunkers is op onderstaande tekeningen dan ook goed terug te zien. Zo zijn er veel manschappenverblijven uit de Küver reeks uitgevoerd in 3 soorten. 1 voor 6 soldaten, 1 voor 12 soldaten en 1 voor 18 soldaten. Vrijwel identieke bunkers alleen in grote aangepast voor het aantal te huisvesten soldaten. Een ander typerend kenmerk bij de Küverbunkers zijn Het Dag en Nachtverblijf. Het dag verblijf was een dunwandig gemetseld onderkomen bestaande 2 lagen metselwerk (33 cm dik) Terwijl het nachtverblijf bestond uit beton van gemiddeld 1 meter dikte. Daarnaast zijn er nog een aantal Küverbunkers welke voor een noodstroomvoorziening moesten zorgen als de stroom in een stelling zou uitvallen. En onder deze hoek kunnen we ook wel de transformatorbunker plaatse welke tot de Küver reeks behoorde.

Een grondlegger op het gebied van Küverbunkers is Klaas van Brakel. Hij heeft samen met Jeroen van Rijpsma het boek "Küver-Bunkers" geschreven wat na veel archief onderzoek heeft geleid tot de onderstaande reeks aan Küverbunkers. Wilt u meer weten over Küverbunkers probeer het boek dan tweedehands te scoren want er staat het tienvoudige aan informatie in als in dit artikel. Helaas is de heer van Brakel enkele jaren terug overleden en daarmee ook zijn onderzoeken. Een tweede groep die zeker eer verdiend is de Haagse Bunkerploeg. Deze mannen hebben in het veld een ongelooflijk aantal Küverbunkers terug gevonden, opgemeten, benoemd en gefotografeerd. Van veel van de types zijn dan ook foto's terug te vinden op hun website.

De onderstaande tekeningen zijn allemaal afgeleid van tekeningen uit het Bunkerarchief (BRV) en wijken aan maatvoering nog wel eens af van de maatvoering op de Duitse bouwtekeningen. Toch zijn het Küverbunkers zoals ze in Nederland zijn gebouwd. De gebruikte tekeningen zijn met name van bunkers welke te vinden zijn op de "Tiger" stelling (Terschelling) "Vliegveld Bergen" de "Zander" stelling (Zandvoort) en de "Biber" stelling (Oostvoorne)

Type:
Duitse benaming:
MG35
Munitions Bunker für 2 cm Flak und Handgranaten
MG36
Munitions Bunker für 2 cm Flak und Handgranaten
Küver 408
Funk und Leuchtfeuer Bunker
Küver 409
Funkstelle Vermittlung Bunker
Küver 412
6 Mann Bunker
Küver 413
12 Mann Bunker
Küver 424
Seeburg bunker
Küver 428
12 Mann Bunker
Küver 429
18 Mann Bunker
Küver 430
6 Mann Bunker
Küver 431
Notstrom Bunker für 70 KVA
Küver 432
Notstrom Bunker für 15,5 KVA
Küver 433
Notstrom Bunker für 15,5 KVA mit Umformer Wagen
Küver 434
Trafo Bunker
Küver 436
6 Mann Bunker
Küver 437
12 Mann Bunker
Küver 438
18 Mann Bunker
Küver 439
Lebensmittel Bunker
Küver 441
12 Mann Bunker mit Geschützstand
Küver 450a
12 Mann Bunker
Küver 450b
12 Mann Bunker
Küver 451a
18 Mann Bunker
Küver 451b
18 Mann Bunker
Küver 452b
6 Mann Bunker
Küver 453
2 Offizier Bunker
Küver 453
2 Offizier Bunker + 450a 12 Mann Bunker
Küver 455
Maschine Satz Bunker für 60 - 150 cm Scheinwerfer
Küver 467
(Niet bekend)



MG35 - Munitions Bunker für 2 cm Flak und Handgranaten

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
MG35 Munitions Bunker für 2 cm Flak und Handgranaten Munitiebunker met een hoeveelheid munitie voor 1 stuk geschut (Flak 2 cm)


Omschrijving:
Munitiebunker welke vaak binnen 10 meter van een Küver 441 werd gebouwd. Op het dak van dit type stond het 2 cm Flak geschut waarvan de munitie in de naast gelegen MG35 lag.

Gebouwd:
Aantal:

1
7
1
Plaats:

Den Helder
Bergen
Zandvoort
Stelling:

W.N.134 L
Vliegveld Bergen
Stp. XXXI
Omschrijving:

Knickebein

Zander



MG36 - Munitions Bunker für 2 cm Flak und Handgranaten

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
MG36 Munitions Bunker für 2 cm Flak und Handgranaten Munitiebunker met een hoeveelheid munitie voor 3 stukken geschut (Flak 2 cm) Werd gebouwd binnen 20 meter van de Flak bedding

Omschrijving:
In veel lichte Flak stellingen stonden 3 stukken geschut van 2 cm waarvan de munitie in een MG36 lag opgeslagen. Als er minder geschut stond werden er vaal losse MG35 bunkers gebouwd en dit was ook het geval als de afstand tussen een MG36 en de Flak Bedding groter was als 20 meter.

Gebouwd:
Aantal:

1
1
1
1
1
1
Plaats:

Texel
Den Helder
Den Helder
Den Helder
Katwijk
Oostvoorne
Stelling:

Stp. IXb L
W.N.145 H
W.N.102 L
W.N.142a
Vliegveld Valkenburg
Stp. XXIII H.L
Omschrijving

Vliegveld
De Garst



Biber



Küver 408 - Funk und Leuchtfeuer Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 408   Funk und Leuchtfeuer Bunker In de 408 kon de apparatuur geplaatst worden welke nodig was voor een Funk of Leuchtfeuer (Radio of Lichtbaken) 


Omschrijving:
De Küver 408 was een bunker welke alleen in radarstellingen is gebouwd. De eerste functie van de bunker was een radio of licht signaal uitzenden welke piloten van nachtjagers kon helpen om een richting te bepalen. Een tweede functie waarvoor dit type werd gebruikt was als radio zendstation.

Gebouwd:
Aantal:

3
1
3
4
3
1
Plaats:

Terschelling
Den Helder
Zandvoort
Oostvoorne
Domburg
Medemblik
Stelling:

Stp. V L
W.N.132 L
Stp. XXXI
Stp. XXIII H.L
Stp. Hamster
Stp. XVI a
Omschrijving:

Tiger
Salzhering
Zander
Biber
Hamster
Hering



Küver 409 - Funkstelle Vermittlung Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 409   Funkstelle Vermittlung Bunker Radio Communicatie en telefoon 


Omschrijving:
In de bunker kwamen radio en telefoonverbindingen binnen welke vervolgens werden doorgespeeld naar de Küver 424 Seeburg bunker (Commandobunker binnen een radarstelling)

Gebouwd:
Aantal

1
1
1
Plaats

Terschelling
Zandvoort
Oostvoorne
Stelling

Stp. V L
Stp. XXXI
Stp. XXIII H.L
Omschrijving:

Tiger
Zander
Biber



Küver 412 - 6 Mann Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 412   6 Mann Bunker Manschappenverblijf voor 6 soldaten Küver 413


Omschrijving:
Een manschappenverblijf voor 6 soldaten welke vaak in de nabijheid van een Tobruk werd gebouwd. In de bunker huisvesten dan ook de bemanning welke de Tobruk bediende.

Gebouwd:
Aantal:

5
1
1
4
1
3
1
Plaats:

Terschelling
Den Helder
Den Helder
Schoorl
Wijk aan Zee
Zandvoort
Katwijk
Stelling:

Stp. V L
W.N.101 L
W.N.134 L
W.N.34 L
W.N.62
Stp. XXXI
Stp. XXXII H
Omschrijving:

Biber
De Kooy
Knickebein
Bernhard

Zander
Radio Nora



Küver 413 - 12 Mann Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 413   12 Mann Bunker Manschappenverblijf voor 12 soldaten Küver 412


Omschrijving:
Vrijwel identiek aan de Küver 412 alleen zijn het dag en nachtverblijf hier groter zodat er 12 man gehuisvest kon worden.

Gebouwd:
Aantal:

3
2
3
1
5
1
1
1
15
16
3
Plaats:

Terschelling
Zandvoort
Katwijk
Katwijk
Wassenaar
Scheveningen
Scheveningen
Scheveningen
Rijswijk
Oostvoorne
Haamstede
Stelling:

Stp. V L
W.N.45 H
Stp. XXXII H
Vliegveld Valkenburg
Stp. XXXVII
W.N.67 HL
W.N.65 H
Stp. XXXXV L
Stp. XLVIII
Stp. XXIII L
Vliegveld Haamstede
Omschrijving:

Tiger

Radio Nora

Wassenaarseslag
Kijkduin

Moritz
Park Overvoorde
Biber



Küver 424 - Seeburg bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 424  Seeburg bunker Commandobunker


Omschrijving:
In de Küver 424 kwam uiteindelijk alle verzamelde peil en radar informatie binnen. Vanuit deze bunker werden vervolgens de nachtjagers aangestuurd voor een aanval, en werden de eigen vliegtuigen gevolgd.

Gebouwd:
Aantal:

1
1
1
1
1
1
Plaats:

Schiermonnikoog
Terschelling
Den Helder
Den Helder
Oostvoorne
Domburg
Stelling:

Baupunkt 01
Stp. V L
W.N.132 L
Stp. XXXI
Stp. XXIII L H
Stp. Hamster
Omschrijving:

Schlei
Tiger
Salzhering
Zander
Biber
Hamster



Küver 428 - 12 Mann Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 428  12 Mann Bunker Manschappenverblijf voor 12 soldaten Küver 429
Küver 430
Küver 437
Küver 441

Omschrijving:
Naast de functie van manschappenverblijf voor 12 man werd de bunker ook geregeld gebruikt als reparatie en of opslag ruimte. 

Gebouwd:
Aantal:

3
14
1
4
1
Plaats:

Terschelling
Zandvoort
Katwijk
Scheveningen
Castricum
Stelling:

Stp. V L
Stp. XXXI
W.N.251
Stp. XXXXV L
W.N.38 L
Omschrijving:

Tiger
Zander
Flak Witte Bergen
Moritz
Elefant



Küver 429 - 18 Mann Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 429  18 Mann Bunker Munitiebunker voor 18 soldaten Küver 428
Küver 430
Küver 438

Omschrijving:
Vrijwel het zelfde als de Küver 428 alleen zijn het dag en nachtverblijf bij de Küver 429 groter zodat er 18 man gehuisvest kon worden.

Gebouwd:
Aantal:

Plaats:Stelling:Omschrijving:




Küver 430 - 6 Mann Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 430   6 Mann Bunker Manschappenverblijf voor 6 soldaten.  Küver 428
Küver 429
Küver 430
Küver 438

Omschrijving:
Vrijwel identiek aan de Küver 428 alleen kleiner en maar geschikt voor het huisvesten van 6 soldaten

Gebouwd:
Aantal:

2
4
1
1
2
2
1
Plaats:

Terschelling
Castricum
Wijk aan Zee
Wijk aan Zee
Katwijk
Oostvoorne
Oostvoorne
Stelling:

Stp. V L
W.N.38 L
W.N.63
W.N.66
Vliegveld Valkenburg
Stp. XXIII LH
Stp. XXII L
Omschrijving:

Tiger
Elefant



Biber




Küver 431 - NotstromBunker für 70 KVA

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 431  NotstromBunker für 70 KVA Aggregaatbunker


Omschrijving:
In de bunker stond een zware aggregaat met een capaciteit van 70 kilovolt ampère (kVa) In geval van stroom uitval kon het aggregaat de stelling voorzien van noodstroom. 

Gebouwd:
Aantal:

1
1
Plaats:

Terschelling
Schiermonnikoog
Stelling:

Stp.V L
Baupunkt 01
Omschrijving:

Tiger
Schlei



Küver 432 - NotstromBunker für 15,5 KVA

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 432  NotstromBunker für 15,5 KVA Aggregaatbunker


Omschrijving:
In de bunker stond een aggregaat met een capaciteit van 15,5 kilovolt ampère (kVa) In geval van stroom uitval kon het aggregaat de stelling voorzien van noodstroom.

Gebouwd:
Aantal:

4
Plaats:

Zandvoort
Stelling:

Stp. XXXI
Omschrijving:

Zander



Küver 433 - NotstromBunker für 15,5 KVA mit Umformer Wagen

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 433  NotstromBunker für 15,5 KVA mit Umformer Wagen Aggregaat en transformator bunker


Omschrijving:
In de bunker stond een aggregaat met een capaciteit van 15,5 kVa. Daarnaast stond er in de bunker ook nog een transformator (omvormer) welke in en uit de bunker gereden kon worden.

Gebouwd:
Aantal:

3
5
Plaats:

Den Helder
Oostvoorne
Stelling:

W.N.32 L
Stp. XXIII HL
Omschrijving:

Salzhering
Biber



Küver 434 - Trafo Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 434 Trafo Bunker Transformator bunker


Omschrijving:
In een Trafobunker werd de gewonnen stroom omgezet naar een juiste spanning. Dit gebeurde door middel van een transformator of omvormer. (Netspanning omzetten naar een wisselspanning)

Gebouwd:
Aantal:

1
1
1
1
Plaats:

Terschelling
Wassenaar
Scheveningen
Oostvoorne
Stelling:

Stp. V L
Stp. XXXVII H
Stp. XXXXV L
Stp. XXIII LH
Omschrijving:

Tiger
Wassenaarseslag
Moritz
Biber



Küver 436 - 6 Mann Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 436 6 Mann Bunker Manschappenverblijf voor 6 soldaten Küver 430


Omschrijving:
De Küver 436 is de bomvrije versie van de Küver 430 en heeft een nachtverblijf met een muurdikte van 2 meter beton. 

Gebouwd:
Aantal:

Plaats:

Stelling:






Küver 437 - 12 Mann Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 437  12 Mann Bunker Manschappenverblijf voor 12 soldaten Küver 428


Omschrijving:
De Küver 437 is de bomvrije versie van de Küver 428 en heeft een nachtverblijf met een muurdikte van 2 meter beton. 

Gebouwd:
Aantal:

1
Plaats:

Zandvoort
Stelling:

Stp. XXXI


Zander




Küver 438 - 18 Mann Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 438  18 Mann Bunker Manschappenverblijf voor 18 soldaten Küver 429
Küver 451a

Omschrijving:
De Küver 438 is de bomvrije versie van de Küver 429 en heeft een nachtverblijf met een muurdikte van 2 meter beton. 

Gebouwd:
Aantal:

2
Plaats:

Zandvoort
Stelling:

Stp. XXXI


Zander



Küver 439 - Lebensmittel Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 439 - Lebensmittel Bunker Lebensmittel Bunker Levensmiddelen bunker


Omschrijving:
Opslagbunker voor levensmiddelen. De bunker werd vaak gebouwd in de nabijheid van een keukenbunker. 

Gebouwd:
Aantal:

1
1
1
1
1
1
Plaats:

Terschelling
Bergen
Castricum
Zandvoort
Oostvoorne
Medemblik
Stelling:

Stp. V L
Vliegveld Bergen
W.N.38 L
Stp. XXXI
Stp. XXIII LH
Stp. XVI a
Omschrijving:

Tiger

Elefant
Zander
Biber
Hering



Küver 441 - 12 Mann Bunker mit Geschützstand

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 441  12 Mann Bunker mit Geschützstand Manschappenverblijf voor 12 soldaten met op het dak een open bedding voor licht Flak geschut. Küver 428


Omschrijving:
Het Küver type 441 is vaak terug te vinden rond lichte Flak stellingen. In de open bedding kon een stuk geschut worden geplaatst met een kaliber tot 3,7 cm en alles daaronder. 

Gebouwd:
Aantal:

5
2
9
8
Plaats:

Den Helder
Den Helder
Bergen
Katwijk
Stelling:

W.N.132 L
W.N.134 L
Vliegveld Bergen
Vliegveld Valkenburg
Omschrijving:

Salzhering
Knickebein





Küver 450a - 12 Mann Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 450a  12 Mann Bunker Manschappenverblijf voor 12 soldaten


Omschrijving:
De Küver 450a is het meest gebouwde Küver type in Nederland en komt voor vanaf de Waddeneilanden tot aan Walcheren. 

Gebouwd:
Aantal:

2
1
5
6
2
3
1
10
1
2
2
2
2
3
8
2
4
2
10
Plaats:

Texel
Den Helder
Den Helder
Wijk aan Zee
Wijk aan Zee
Wijk aan Zee
Wijk aan Zee
IJmuiden
IJmuiden
Zandvoort
Zandvoort
Hillegom
Katwijk
Scheveningen
Scheveningen
Scheveningen
Hoek van Holland
Oostvoorne
Vlissingen
Stelling:

W.N.15 HL
W.N.141a
Alte Südlinie
W.N.63
W.N.66
W.N.69
W.N.128
Bunkerdorf Süd
W.N.78
W.N.44 H
Stp. XXIX M
Stp. XXXIa H
Stp. XXXII H
Stp. XXXIII H
Stp. XXXXI H
Stp. XXXXIIIa H
W.N.22 H
Stp. XXII HL
Nollebos
Omschrijving:











Zuidzand

Radio Nora



Radio Scheveningen



Küver 450b - 12 Mann Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 450b  12 Mann Bunker Manschappenverblijf voor 12 soldaten Küver 451b
Küver 452b

Omschrijving:
De Küver 450b bood onderdak aan 12 soldaten, soms werd de bunker uitgevoerd met een open beding op het dak zoals te zien is bij Vliegveld Bergen. 

Gebouwd:
Aantal:

5
4
5
5
2
8
4
3
3
Plaats:

Terschelling
Texel
Den Helder
Bergen
Wijk aan Zee
Zandvoort
Katwijk
Scheveningen
Haamstede
Stelling:

Stp. V L
Vliegveld Texel
W.N.132 L
Vliegveld Bergen
W.N.128
Stp. XXXI
Vliegveld Valkenburg
W.N.67 HL
Vliegveld Haamstede
Omschrijving:

Tiger

Salzhering

Zander
Kijkduin





Küver 451a - 18 Mann Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 451a  18 Mann Bunker Manschappenverblijf voor 18 soldaten Küver 429
Küver 438
Küver 450a

Omschrijving:
De Küver 451a is vrijwel gelijk aan de Küver 450a alleen groter en geschikt voor het huisvesten van 18 soldaten.

Gebouwd:
Aantal:

1
9
1
2
Plaats:

Wijk aan Zee
IJmuiden
Zandvoort
Katwijk
Stelling:

W.N.63
W.N.81
W.N.44 H
Stp. XXXII H
Omschrijving:


Heerenduin

Radio Nora



Küver 451b - 18 Mann Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 451b  18 Mann Bunker Manschappenverblijf voor 18 soldaten.  Küver 450b
Küver 452b

Omschrijving:
De Küver 451b is vrijwel gelijk aan de Küver 450b alleen groter en geschikt voor het huisvesten van 18 soldaten.

Gebouwd:
Aantal:

1
1
1
1
1
Plaats:

Texel
Wijk aan Zee
IJmuiden
IJmuiden
Burgh Haamstede
Stelling:

W.N.15 HL
W.N.63
W.N.70
W.N.81
W.N.328 H
Omschrijving:





Slotbos



Küver 452b - 6 Mann Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 452b  6 Mann Bunker Manschappenverblijf voor 6 soldaten Küver 450b
Küver 451b

Omschrijving:
De Küver 452b is vrijwel het zelfde als de 450b (12 man) en de 451b (18 man)

Gebouwd:
Aantal:

1
3
4
7
6
1
5
Plaats:

Schiermonnikoog
Terschelling
Texel
Bergen
Zandvoort
Katwijk
Rijswijk
Stelling:

Baupunkt 01
Stp. V L
Stp. IXb L
Vliegveld Bergen
Stp. XXXI
Vliegveld Valkenburg
Stp. XLVIII
Omschrijving:

Schlei
Tiger
Vliegveld

Zander

Park Overvoorde



Küver 453 - 2 Offizier Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 453  2 Offizier Bunker Manschappenverblijf voor 2 officieren.


Omschrijving:
De bunker bood onderdak aan 2 officieren 

Gebouwd:
Aantal:

1
Plaats:

Oostvoorne
Stelling:

Stp. XXIII L H
Omschrijving:

Biber



Küver 453 - 2 Offizier Bunker + 450a 12 Mann Bunker

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 453  2 Offizier Bunker + 450a 12 Mann Bunker Manschappenverblijf voor 2 officieren en 12 manschappen.


Omschrijving:
Het tweede Küvertype 453 is een samenvoeging van de standaard Küver 453 en een Küver 450a

Gebouwd:
Aantal:

Plaats:

Stelling:

Omschrijving:




Küver 455 - Maschine Satz Bunker für 60 - 150 cm Scheinwerfer

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
Küver 455  Maschine Satz Bunker für 60 - 150 cm Scheinwerfer Aggregaatbunker voor schijnwerpers van 60 en 150 cm


Omschrijving:
In de bunker stond een aggregaat welke de stroomvoorziening verzorgde voor schijnwerpers. Vaak gebouwd rond lichte Flak stellingen.

Gebouwd:
Aantal:

1
1
1
1
5
1
2
1
1
Plaats:

Texel
Den Helder
Den Helder
Den Helder
Bergen
Zandvoort
Katwijk
Haamstede
Zoutelande 
Stelling:

Stp. IXb L
W.N.145 H
W.N.102 L
W.N.142a H
Vliegveld Bergen
Stp. XXXI
Vliegveld Valkenburg
Vliegveld Haamstede
Stp. Lohengrin
Omschrijving:

Vliegveld




Zander






Küver 467 - (Niet bekend)

Type: Duitse Benaming: Functie: Varianten:
MG35 Munitions Bunker für 2 cm Flak und Handgranaten Munitiebunker met een hoeveelheid munitie voor 1 stuk geschut (Flak 2 cm)


Omschrijving:
Volgens het Küverboek is de exacte functie van de bunker niet bekend. Toch is aan te nemen dat de bunker een manschappenverblijf was. De standaard Küver 467 had geen betonnen nachtverblijf maar bestond geheel uit metselwerk. Er zijn echter varianten die worden aangeduid als Küver 467a en 467b die wel een betonnen nachtverblijf hebben en groter zijn opgezet. Exemplaren hier van zijn onder andere te vinden op Vliegveld Bergen.

Gebouwd:
Aantal:

10
6
1
4
3
1
6
5
2
3
5


Plaats:

Terschelling
Den Helder
Schoorl
Bergen
Castricum
IJmuiden
Zandvoort
Katwijk
Katwijk
Scheveningen
Trimunt / Marum

Stelling:

Stp. V L
W.N.101 L
W.N.34 L
Vliegveld Bergen
W.N.38 L
W.N.84
Stp. XXXI
Stp. XXXVIc L
W.N.251
Stp. XXXXV L
Löwe
Omschrijving:

Tiger
De Kooy
Bernhard

Elefant

Zander

Flak Witte Bergen
Moritz






Bovenstaande is mede tot stand gekomen door de volgende bronnen:
Boek: Küverbunkers: Kustverdediging van de Luftwaffe in Nederland (K. van Brakel en J. Rijpsma) Benaming en informatie.
Boek: Atlantikwall: Batteries and Bunkers (R. Rolf) Locatie onderzoek.
Website: http://www.fortendenhelder.nl/ Locatie onderzoek.
Website: http://haagsebunkerploeg.com/ Locatie onderzoek en informatie.
Website: atlantikwall.pauldijkstra.nl Locatie onderzoek.
Archief: www.gahetna.nl (BRV Bureau Registratie Verdedigingswerken) Bron van de tekeningen en locatie onderzoek.

Typologieën